اشعه ایکس در دوران بارداری

دوران بارداری از دوران بسیار مهم زندگی خانم ها به شمار میرود. بسیاری از خانم ها نهایت تلاش خود را می کنند تا از بدن خود محافظت کنند تا آسیبی به فرزندشان وارد نشود.  از دغدغه ی خانم های باردار در این دوران عکس برداری با اشعه ی ایکس است. گاهی شرایطی به وجود می آید که انجام سی تی اسکن و ام آر آی در دوران بارداری ضروری تشخیص داده میشود. این نوع از تصویربرداری ها تا جای ممکن در هفته های 4 تا 14 نباید انجام شود، اما در موارد استثنا که جان خانم باردار در خطر باشد به دلیل اولویت سلامت مادر باید در صورت تشخیص پزشک انجام شود. برای انجام ام آر آی به طور کلی قوانینی وجود دارد. خانم های باردار در 3 ماه اول بارداری باید از قرار گرفتن در دستگاه ام آر آی خودداری کنند ولی در صورتی که برای انجام ام آر آی ضرورتی وجود داشته باشد نباید ماده حاجب تزریق شود. در اتاقی که تصویربرداری به روش سی تی اسکن صورت می گیرد، اشعه پراکنده به صورت پراکنده تقریبا وجود ندارد. توصیه می شود در صورتی که تصویربرداری ضروری تشخیص داده شود خانم باردار حتما باید روپوش سربی بپوشد تا به وسیله آن از ناحیه لگن و رحم محافظت شود.

خطر اشعه ایکس در بارداری

در صورتی که خانم باردار در معرض اشعه ایکس قرار بگیرد خطر احتمال ابتلای کودک او به سرطان در خردسالی افزایش پیدا می کند. توصیه میشود عکسبرداری با اشعه ایکس را به پس از زایمان موکول کرد. اما در صورتی که امکان به تعویق انداختن این مسئله وجود ندارد، لازم است شدت پرتو ایکس درعکسبرداری بر روی کمترین میزان قرار میگیرد. به طور معمول در زمان عکسبرداری از دندان از پیش بند های سربی به دلیل شدت و زاویه پرتو ایکس استفاده نمیشود، زیرا عملا در اینصورت خطری برای جنین وجود ندارد. اما در صورتی که در دوران بارداری نیاز به عکسبرداری باشد از این پیشبندها برای محافظت از جنین و محدوده ی شکم و بدن استفاده میشود. پرتو های ایکس پرتوهای کوتاه برد هستند و قابلیت عبور از بافت های بدن را دارد. بر اساس نوع پرتو و تجهیزات مورد استفاده و همچنین بافت بدنی و استخوان بندی فرد میزان و دوز تابش متفاوت است. در رابطه با تاثیر عبور از دستگاه ایکس ری در دوران بارداری لازم به ذکر است که بر اساس نظر دورا دیویس اپیدمولوژیست و سم شناس، قرار گرفتن در معرض پرتو‌های یونیزه شده خطری برای زنان باردار در پی ندارد. ۵۰ بار عبور از دستگاه ایکس ری معادل انجام یک عکسبرداری از دندان است.

خطر اشعه ایکس به سن بارداری و میزان اشعه ایکس بستگی دارد. مقدار اشعه با واحد راد یا میلی گری اندازه گیری میشود. در بیشتر موارد مانند شکستگی استخوان یا دندانپزشکی مقدار اشعه ایکس مورد استفاده کم است. بر اساس بررسی های انجام شده در صورتی که قصد بارداری دارید و باید با اشعه ایکس عکسبرداری انجام دهید، هیچ خطری برای مادر و جنین در بارداری قریب الوقوع ندارد. در دوران بارداری نیز قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس کمتر از 10 راد در هفته ی 3 یا 4 بارداری تقریبا بی خطر است. اما در صورتی که اشعه ایکس بیشتر از 10  راد باشد احتمال خطر سقط وجود دارد. در هفته های 5 تا 10 بارداری نیز اگر مقدار اشعه ایکس بین 5 تا 10 راد باشد از نظر علمی اثرات بالقوه ای ندارد و یا احتمالا بسیار اندک است که از نظر بالینی قابل تشخیص دادن نیست. دوز بیشتر از 10 راد نیز احتمال بدشکلی را افزایش میدهد.

در هفته های 11 تا 17 نیز تاثیر اشعه ایکس همانند هفته ی 5 تا 10 بارداری است. متخصصان خاطر نشان میکنند که در دوز بالاتر از 10 با افزایش قرار گیری در معرض اشعه احتمال آسیب به ضریب هوشی وجود دارد. همچنین در هفته های 18 تا 27 چنانچه مقدار اشعه بیشتر از 10 راد نباشد خطری ندارد و این به معنی این است که نقص ضریب هوشی قابل تشخیص نیست. بعد از هفته 28 نیز خطری که برای جنین ممکن است به وجود بیاید شبیه به مادر است. لازم به ذکر است مقادیر اشعه کمتر از 5 راد در هر مرحله از بارداری خطری در پی ندارد.

رادیولوژی دندان در دوران بارداری

بر اساس نظر متخصصین دندانپزشکی در صورتی که با رعایت احتیاط و نکات لازم رادیولوژِی دندان انجام شود خطری وجود ندارد. اما توصیه میشود در سه ماهه اول به دلیل اینکه رشد اصلی جنین در این دوره اتفاق میوفتد از انجام آن خودداری شود. به طور کلی انجام رادیوگرافی دندان برای معاینات معمول و منظم میتواند تا سه ماهه دوم به تاخیر بیوفتد. امروزه برای محافظت از خانم های باردار در عکس برداری با اشعه با دوز پایین یک روپوش سربی و محافظ مخصوص استفاده میشود تا این روش را ایمن تر کند.

در رادیولوژی دندان مسئله ی اصلی مقدار پرتویی است که خانم باردار در معرض آن قرار میگیرد. مقدار زیاد پرتو و بیشتر از 10 راد با کند ذهنی و مشکلات چشمی ارتباط دارد. رادیولوژی دندان دوز بسیار پایینی دارد و حتی در نزدیکی دوز 10 راد هم نیست. یک و یا چند تصویر رادیولوژی هرگز فراتر از 5 راد نمیشود و در واقع احتمال رسیدن اشعه به جنین حدود یک صدم میلیارد است. هر مادر بارداری در حقیقت ناخواسته کودک خود را در معرض مقدار به خصوصی اشعه قرار میدهد. اشعه‌ی خورشید و زمین، کودک شمارا تا 100 تا 90 میلی رادیان در طول کل دوره‌ی بارداریتان در معرض پرتو دهی قرار خواهد داد.

موارد ایمنی عکسبرداری در دوران بارداری

عکسبرداری در دوران بارداری توصیه نمیشود اما در صورت لزوم توصیه میشود برای کاهش خطرات احتمالی موارد زیر را رعایت کنید:

• اعلائم بارداری به تکنسین عکسبرداری
• توجه به توصیه های تکنسین
• استفاده از حداقل شدت مورد نیاز برای عکسبرداری

کار کردن با دستگاه اشعه ایکس در بارداری

در دوران بارداری کار کردن با دستگاه های اشعه ایکس در صورت رعایت مسائل ایمنی خطری به همراه ندارد. دستگاه های اشعه ایکس برخلاف دستگاه های رادیواکتیو در صورت عدم استفاده یا خاموش بودن دستگاه تابش نمیکنند. به دلیل اینکه پرتوهای ایکس در خط مستقیم حرکت میکنند در هنگام برخورد به شی بیشتر امواج مستقیما به داخل جسم میروند، اما برخی برخی از آنها پراکند شده و در هر جهتی حرکت میکنند. لازم به دکر است که اشعه ایکس هنگام عبور از یک جسم انرژی خود را از دست میدهند و ضعبف میشوند. در هنگام کار کردن با این دستگاه نیاز برخی نکات ایمنی جهت حفظ سلامتی کاربر رعایت شود:

• به حداقل رساندن زمان قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس
• داشتن فاصله مناسب با دستگاه
• استفاده از تجهیزات محافظتی مانند دستکش و پیشبند
• قرار گرفتن کاربر ترجیحا خارج از اتاق یا پشت دیوارهای محافظ مناسب
• قرار نگرفتن در مسیر مستقیم از منبع تابش دستگاه
• داشتن مانیتور اندازه گیری کیزان تشعشعات یا دوزیمتر
• بازرسی و عیب یابی منظم تجهیزات ایمنی
• استفاده از پیشبند سربی محافظ با ضخامت حداقل 0.5 میلیمتر با پوشش مناسب در قسمت شکم و لگن به همراه عینک سربی، دستکش و سپر. در صورتی که امکان خارج شدن از اتاق وجود ندارد.